Quả Kha Tử (Quả Chiêu Liêu) - chữa ho, viêm họng, khản tiếng

Quả Kha Tử (Chiêu Liêu)

Quả kha tử còn được gọi là Quả chiêu liêu, kha lê, tên khoa học là terminalia chebula retz, họ bàng (Combreataceae).

Cây kha tử là một cây gỗ cao 15 - 20m. Lá mọc đối, cuống ngắn. Hoa màu trắng, có mùi thơm, mọc thành bông ở đầu cành hoặc kẽ lá. Quả với lớp vỏ màu nâu nhạt, hình trứng (đường kính 2,5 - 3cm; dài 3 - 5cm), có 5 cạnh dọc, nhọn ở 2 đầu, trong chứa một hạt nhỏ cứng. Quả chín vào khoảng tháng 9, 10,11, lấy đem sấy khô dùng làm thuốc.

Dân gian thường lấy quả kha tử đã sấy khô, chặt thành miếng nhỏ, bỏ hạt, vỏ giã dập rồi ngậm để chữa chứng đau cổ họng, khản tiếng. Ngậm trong 2-3 ngày bệnh sẽ khỏi. Cách khác là với 8g kha tử kết hợp với 6g cam thảo, 10g cát cánh, đem sắc lấy nước uống hàng ngày.

Những người thường xuyên phải sử dụng giọng nói như ca sĩ, giáo viên... có thể dùng kha tử tán nhỏ nhào với mật ong rồi ngậm, tiếng sẽ thanh và hiện tượng khô cổ họng cũng hết. Bởi trong quả kha tử có chứa chất tamin, chebutin, terchebin... Hàm lượng tamin chiếm tới 51,3%. Trong thành phần tamin gồm có các axit galic, egalic, luteolic, chebulinic. Khi kết hợp các chất này với nhau sẽ có tác dụng kháng sinh diệt khuẩn mạnh hơn so với chiết xuất riêng rẽ. Đồng thời chất chebutin, terchebin trong kha tử còn có tác dụng trợ tim, chống ho, chống co thắt dạ dày…

Theo Đông y: Kha tử vị chua, chát, đắng, vào các kinh phế, đại tràng có tác dụng liễm phế, chỉ khái (sạch phổi, trừ ho), trị phế hư, ho hen, viêm hầu họng, khản tiếng. Săn ruột cầm ỉa chảy lâu ngày: chữa viêm ruột, ỉa ra máu, lòi dom, đái ra máu.

Một số bài thuốc

-            Chữa ho khản tiếng do phế hư: Kha tử giã dập, bỏ hạt 8g, Cát cánh 10g, Cam thảo 6g. Sắc 3 nước, cô lại còn 200ml chia làm 4 lần uống trong ngày. Dùng thuốc đến khi khỏi.

-               Chữa ỉa chảy mãn tính, lỵ mãn tính: Kha tử nướng chín, bỏ hạt, tán thành bột mịn. Uống mỗi lần 6g bột mịn Kha tử với nước cơm. Ngày uống 2 lần, đến khi khỏi.

-            Kha tử chữa viêm họng đỏ cho người lớn: Bổ quả Kha tử làm 4 miếng, mỗi lần ngậm 1 miếng, sau 10 phút nhấm nhẹ cho bong miếng hạt (bỏ hạt đi). Tiếp tục ngậm thịt quả và nuốt từng chút nước. Ngậm liên tục (hết miếng nọ đến miếng kia, trừ lúc ăn, uống, nói chuyện, giao tiếp với người khác); 24 giờ hết khoảng 2 - 4 quả (tuỳ quả to hay nhỏ), kết hợp dùng thuốc nâng cao sức đề kháng của cơ thể: Vitamin A 5000UI x 1 viên/ngày, Vitamin C 100mg x 3 viên/lần x 3 lần/ngày. Mỗi liệu trình dùng thuốc từ 2 đến 5 ngày tuỳ từng trường hợp.

-           Kiết lỵ kinh niên: Lấy 30g kha tử, 100g hoàng liên, 20 hạt nhục đậu khấu  bỏ vỏ tán nhỏ thành bột mịn, trộn với hồ nặn thành viên nhỏ. Mỗi ngày uống 30 viên, chia làm 2 lần. Hoặc kết hợp kha tử (6g) với đảng sâm, bạch truật, đương quy (mỗi thứ 12g) và cam thảo, gừng, mộc hương (mỗi thứ 6g). Tất cả đem sắc với 400ml nước, uống làm 2 lần mỗi ngày.

-                   Ngộ độc thức ăn: Khi thức ăn nhiễm vi khuẩn gây ngộ độc,  có thể dùng bài thuốc từ kha tử nướng chín bỏ hạt 8g, hoàng liên 5g, mộc hương 5g,  tán thành bột mịn. Hòa hỗn hợp này với nước đun sôi để nguôi dùng uống ngày 3 lần sẽ khỏi.

 Nguồn: Sưu tầm